Bronnen en links
In deze lijst vind je bronnen waar veel informatie te vinden is over het voordeel van hormoonsuppletie en welke effecten de verschillende hormonen op het vrouwelijk lichaam hebben. Veel links verwijzen naar Engelstalige websites, omdat er in het buitenland al meer en diepgaander onderzoek is gedaan.
Deze lijst wordt geregeld aangevuld: - laatste aanvulling: 6 juni 2025 -
Inhoudsopgave van deze pagina:
- Documenten
- Bronnen
- Boeken
- Video’s
- Facebook
- Instagram
1. Documenten
Document om mee te nemen of door te sturen naar je huisarts, met het nut van hormoonsuppletie uitgelegd, inclusief interessante links naar artikelen, boeken, documentaires, etc. om zich eenvoudig meer te verdiepen.
Overzicht van de meest voorkomende overgangsklachten. Deze lijst is zeker niet volledig, maar deze klachten komen veel voor, maar worden vaak niet herkend als overgangsklachten.
2. Bronnen
Hormoonsuppletie algemeen
- Webinar van professor James Simon over de voordelen en risico’s van HST met als startpunt het WHI onderzoek uit 2002: https://www.nhmenopausesociety.org/resources/overview-of-the-benefits-and-risks-of-hrt/
- Dosering HST: HRT doses explained: https://www.balance-menopause.com/menopause-library/hrt-doses-explained/
- Wat te verwachten bij start HST: https://www.balance-menopause.com/menopause-library/what-to-expect-when-you-start-hrt/
- Tips voor het voorschrijven van HST: Ten Tips for Prescribing HRT Remotely: https://www.nhmenopausesociety.org/resources/ten-tips-for-prescribing-hrt-remotely International Menopause Society, Nederland is een member. Veel informatie en leaflets in het Nederlands (te vinden onder ‘For Women’): https://www.imsociety.org/
- Lichaamseigen HST en trombose: https://www.balance-menopause.com/menopause-library/can-i-take-hrt-if-i-have-a-risk-of-a-blood-clot/
- Toediening en dosering oestrogeen en progesteron: Why are some patients prescribed higher doses of oestrogen than others? https://www.newsonhealth.co.uk/why-are-some-patients-prescribed-higher-doses-of-oestrogen-than-others
- Waarom toepassing oestrogeen en progesteron niet langer meer van korte duur hoeft te zijn: https://www.vrouwenindeovergang.nl/nieuwe-richtlijnen-nams en https://www.menopause.org/docs/default-source/professional/nams-2022-hormone-therapy-position-statement.pdf
- Risico’s borstkanker bij orale toediening progesteron: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13697137.2017.1421925
- Onderzoek over vaginale toediening vs. oraal: Vaginal micronized progesterone versus the levonorgestrel-releasing intrauterine system for treatment of non-atypical endometrial hyperplasia: A randomized controlled trial: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36527262/
- Opnamelevels oraal vs. anaal of via de huid bij transvrouwen: https://transfemscience.org/articles/oral-p4-low-levels/?fbclid=IwAR1LxqgXlwch-x5tRjOEXoHzHVF4vfYZD-JaVx8PUQ0iac94-nY6bOfcrvk
- Over het gebruik van bio-identiek progesteron: In Defense of Progesterone: A Review of the Literature: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29055286/
- Over vaginale toediening progesteron: Vaginal administration of progesterone within HRT regimens (zie pagina 4): https://thebms.org.uk/wp-content/uploads/2023/04/14-BMS-TfC-Progestogens-and-endometrial-protection-APR2023-A.pdf
- Met betrekking tot vaginale toediening, meer informatie over andersoortige medicatie na gastric bypass: Medicatie na bariatrische chirurgie: https://www.vitalys.nl/voor-verwijzers/uw-rol-in-het-behandeltraject/medicatie-na-bariatrische-chirurgie/#
- Over positieve invloed van hormonen bij slaapproblemen: The role of ovarian hormones in the pathophysiology of perimenopausal sleep disturbances: A systematic review. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S108707922200123X
- Progesteron ook na een baarmoederverwijdering: https://www.instagram.com/reel/Cw0GlnvgHt9/?igshid=MzRlODBiNWFlZA==
- Bijsluiters progesteron / utrogestan: https://db.cbg-meb.nl/bijsluiters/h109696.pdf en https://www.apotheek.nl/medicijnen/progesteron?product=utrogestan#overgangsklachten
- Podcast met uitleg over progesteron: https://youtu.be/HKLt7-kvVy0?si=emhzE_hKdzB4cgwc
- PCOS: https://www.balance-menopause.com/menopause-library/polycystic-ovary-syndrome-pcos-and-the-menopause-factsheet/
- Testosteron: Mocht het libido niet verbeteren na start HST, kan testosteron worden toegevoegd: https://www.thelancet.com/journals/landia/article/PIIS2213-8587(19)30189-5/fulltext; Niet alleen vanwege libido, maar testosteron heeft ook nog andere voordelen: https://www.imsociety.org/wp-content/uploads/2020/07/patient-leaflet-testosterone-dutch.pdf
- Een belangrijk onderzoek uit 2022 van Prof Dr. Herman Depypere toont de kans op Alzheimer bij bepaalde markers en de bescherming hiertegen door hormoontherapie aan: Hormoontherapie bij vrouwen in menopauze verkleint risico op ziekte van Alzheimer. https://www.uzgent.be/nieuws/hormoontherapie-bij-vrouwen-in-menopauze-verkleint-risico-op-ziekte-van-alzheimer
3. Boeken
4. Video's
5. Facebook groepen
- Nederlandse Facebook groep voor vrouwen die HST gebruiken en ervaringsverhalen delen. Deze groep staat open voor alle nieuwe inzichten rondom hormonen en het beheer heeft daarnaast nog andere specialistische groepen waarin wetenschappelijke vernieuwing wordt besproken. Gidsen beschikbaar met links naar wetenschappelijke artikelen en handige tips. 42.000 leden: https://www.facebook.com/groups/872008737652487
- Belgische Facebook groep waar HST ervaringen gedeeld worden. België heeft beter gestructureerde zorg voor vrouwen (jaarlijkse echo en gyn bezoek is daar heel normaal) en minder inmenging van apotheken. De groep is opgericht door Leen Marie Reynvoet, zij heeft als tolk-vertaler wetenschappelijke informatie naar Nederlands vertaald zodat vrouwen zelf toegang krijgen tot de info. Zeer uitgebreide gidsen beschikbaar die per onderwerp alle vragen beantwoorden. Via deze groep krijg je internationale inzichten mee. Deze groep is gebaseerd op de kennis en ervaringen van Louise Newson. 59.000 leden: https://www.facebook.com/groups/566228524087592
- We zijn toch niet gek? Facebookgroep van Suzanne Rethans, podcastmaakster (link naar podcast) en journaliste die haar eigen zoektocht naar een goede behandeling in kaart brengt en informatie verzamelt die relevant kan zijn voor meer vrouwen. Met haar persoonlijke verhaal waarin meerdere factoren spelen (ADHD en een specifiek genenpakket) doet zij een wetenschappelijke studie naar de invloed van genen op het ervaren van klachten tijdens overgang. Hier blijken sterke verbanden te liggen en de oorzaken zijn nog niet allemaal bekend. Suzanne probeert kennis hierover vooruit te brengen en vrouwen handvatten te geven die niet in het gemiddelde plaatje passen. 6,500 leden: https://www.facebook.com/groups/1340191353565455
- Actiegroep Wij willen onze hormonen terug. Dit is de groep waar onze stichting uit is ontstaan, de groep is bedoeld om ideeën en acties te genereren om vrouwen bewust te maken de overgang, de klachten die erbij horen, en wat eraan te doen is. We willen een verbetering in de zorg voor vrouwen teweeg brengen met onze acties. Het doel is om samen kleine zichtbare inspanningen te verrichten om een groot verschil te maken. 3000 leden: https://www.facebook.com/groups/872008737652487
6. Instagram
Sommige Nederlandse artsen stellen dat ‘hormoon-influencers’ desinformatie verspreiden. We vermoeden dat dit komt doordat nieuwe kennis er zo’n 10 jaar over doet om verwerkt te worden in de behoudende Nederlandse richtlijnen. Hierdoor komen artsen in de knoop tussen “veeleisende” patiënten die bekend zijn met de laatste internationale info en de richtlijnen. Advies: citeer niet de Instagrammende arts, maar neem het wetenschappelijk onderzoek waar die arts naar verwijst als printje mee. Je kunt de conclusie van de instagram-arts er als eigen conclusie op schrijven. Als gevraagd wordt waar je het vandaan hebt, wees dan alert en noem de website waarop het artikel gepubliceerd is: Pubmed bijvoorbeeld. Internet, Instagram of Facebook noemen betekent vaak dat je uitleg krijgt dat je niet alles van het internet moet geloven, en vergroot de kans dat het printje van tafel wordt geveegd.
Deze lijst bevat alleen artsen die valide informatie over hormonen verspreiden gebaseerd op wetenschappelijke informatie:
- Dr Louise Newson Gestart als huisarts, heeft nu een menopauze kliniek, ervaringsdeskundige. Voorloper en verbeteraar voor vrouwengezondheid in de UK, heeft zelf ervaring als patient de landelijke richtlijnen niet voldoende zijn om haar klachten te verbeteren. Zij strijdt daarom voor flexibeler richtlijnen: https://www.instagram.com/menopause_doctor/#
- Dr Mary Claire Haver Bevlogen arts, algemeen voorstander van vrouwengezondheid en empowerment, ontkracht mythes met wetenschappelijke informatie: https://www.instagram.com/drmaryclaire/#
- Dr Kelly Casperson MD uroloog, lokaal oestrogeen, blaasgezondheid, sexualiteit, libido, orgasme en testosteron toevoegen aan HST: https://www.instagram.com/kellycaspersonmd/#
- Dr Lisa Mosconi, doet hersenonderzoek om de link tussen dementie en oestrogeen verlies aan te tonen. Indrukwekkend slimme wetenschapper die recent 10 miljoen dollar heeft ontvangen om haar onderzoek te doen: https://www.instagram.com/dr_mosconi/#
- Dr Avrum Bluming, Oncoloog, gespecialiseerd in borstkanker. Heeft een vrouw en dochter die borstkanker hebben overwonnen. Is erg actief in het aantonen van de missers van het WHI onderzoek op een wetenschappelijke manier: https://www.instagram.com/estrogen_matters/#
- Dr Rachel Rubin, Uroloog. Heeft meegeschreven aan de nieuwe guidelines in de US voor urologen waarbij Oestrogeen nu als eerste behandeloptie voor blaasontstekingen is opgenomen: https://www.instagram.com/drrachelrubin/#
- Dr Ceri Cashell, Huisarts en opleider van artsen. Hightlight onderdelen van voordelen van hormonen in het hele lichaam. Focust ook op leefstijl en algemene gezondheids verbeteringen (microbioom, voeding, vezels): https://www.instagram.com/drcericashell/#
- Overgang en Hormonen, de instagram pagina van onze stichting. Wij highlighten iedere week een verhaal van een vrouw, een symptoom of een algemeen overgangsfeit dat verbetering en aandacht verdient: https://www.instagram.com/overgangenhormonen/#